درس عاشقی

سلام به همه دوستداران ساحت ادب و شعر پارسی،

در سال‌های آغازین انقلاب که امید وافری به اعتلای موسیقی اصیل می‌رفت، گروه شیدا با همت استاد لطفی، استاد شجریان، استاد علیزاده و همراهی استاد ابتهاج (سایه) به خلق آثاری فاخر پرداختند که با گذشت بیش از سی سال از آن و هجوم انواع آثار موسیقایی ایرانی و خارجی، همچنان جایگاه رفیع و ارزنده خود را حفظ کرده‌اند. آثاری همچون نی نوا، سپیده، به یاد عارف و... از جمله این آثار بی‌بدیل به شمار  می‌رود. با اجازه از محضر شما امروز تصنیف خاطره‌انگیز جناب سایه در وصف عارف قزوینی را که در آلبوم چاوش شماره 1 که بعدها به به یاد عارف هم عرضه و در بیات زند اجرا شده است، تقدیم می‌کنم و خاطرنشان می‌سازم این اثر عینا در برنامه گلهای تازه 190 نیز اجرا شده است:

بنشین به یادم شبی،

ترکن از این می لبی،

که یاد یاران خوش است

یاد آور این خسته را،

این مرغ پر بسته را،

یاد بهاران خوش است

مرغی که زد ناله‌ها،

هر نفس در قفس،

عمری زد از خون دل،

نقش گل بر قفس،

یاد باد

ای بلبلان

چون در این چمن،

رفت ز گل اثر،

زین پاییز  یاد آرید

چون بر دمد،

 آن بهار خوش،

در کنار گل،

از ما نیز یاد  آرید

عارف اگر در عشق گل،

جان خسته بر باد داد،

بر بلبلان درس عاشقی،

خوش در این چمن یاد داد

چو بایدت دوباره گل

پروا مکن چون به جان از سر،

از خود آزاد

گوشه تنهایی

سلام،

در کنسرت آذر ۱۳۸۴ استاد شجریان در تهران که با همنوازی کیهان کلهر، حسین علیزاده و همایون شجریان همراه بود، ایشان تصنیفی قدیمی را اجرا کردند که حاوی ۲ دوبیتی منسوب به فروغی بسطامی و لسان الغیب بود. این اشعار در بیات زند اجرا و در آلبوم سرود مهر عرضه شده است. ناگفته نماند این تصنیف به همین صورت در سال 1376 و در کنسرت معمای هستی با همنوازی محمدرضا لطفی، عبدالنقی افشارنیا و همایون شجریان اجرا شده است.

دوبیتی منسوب به فروغی بسطامی:

ای سلسله مو دستی بر طره پر خم زن

یک سلسله مو بگشا، صد سلسله بر هم زن

خواهی که شود کشته از هر طرفی فوجی

جانا صف مژگان را یک مرتبه بر هم زن

دوبیتی منسوب به حافظ:

یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم

رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی

ای درد توام درمان در بستر ناکامی

ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی

مست و دیوانه

سلام،

بسیاری از علاقه‌مندان آستان موسیقی اصیل می‌دانند که مجموعه بزرگی از تصانیف قدیمی منحصر به فرد در اختیار جناب شجریان قرار دارد و حضرت ایشان نیز در برخی آثار خود از این تصانیف استفاده می‌نمایند. با اجازه شما امروز یکی از همین تصنیف‌ها را که سازنده آن ظاهرا علی اکبر خان شیدا است تقدیمتان می‌کنم با این توضیح که: دو بیت در این تصنیف به صورت ایرانیک مشخص شده، که اولی با تصرف تصنیف‌سرا از سروده های مولانا است و دومی از سروده‌های عارف قزوینی.

این اثر که در دستگاه نوا در آلبوم چشمه نوش عرضه شده، در تیر ماه ۱۳۷۲ در کنسرت پاریس با همنوازی تار استاد محمدرضا لطفی اجرا شده است. البته دوستداران جناب شجریان احتمالا اجرایی خصوصی از این تصنیف را در نوا یک بار با تارنوازی استاد لطفی، باری دیگر با سنتورنوازی مارتا مانی زاده و یک بار با همنوازی پیانو رامین ذوالفنون در تابستان 1369 در کالیفرنیا هم به خاطر دارند.

رفتم در میخانه حبیبم

خوردم دو، سه پیمانه

من مستم و دیوانه عزیزم

ما را که برد خانه

 دلبر عزیز، شوخه و تمیز

برخیز و بریز

زان می که جوان سازد

عشقم به تو پردازد

تو اگر عشوه بر خسرو پرویز کنی

همچو فرهاد روم از عقب کوه کنی

تو مگر ماه نکورویانی

تو مگر شاه پری‌رویانی

دلبر عزیز، شوخه و تمیز

برخیز و بریز

زان می که جوان سازد

عشقم به تو پردازد

بی عشق مباد سرنوشتم

سلام،

دوستداران جناب شجریان و موسیقی اصیل حتما آلبوم فاخر راست پنجگاه ایشان را که با همنوازی استاد محمدرضا لطفی و استاد ناصر فرهنگ فر در سال ۱۳۵۴ و در حافظیه اجرا شده است، به خاطر دارند.

اهل موسیقی متفق‌القولند که راست پنجگاه از جمله دشوارترین دستگاه‌های موسیقایی است و  از همین رو کمتر طرف توجه بوده است. و جالب آنکه تمام اشعار این آلبوم در راست پنجگاه به هر تقدیر اجرا شده است.

با اجازه شما امروز یکی از رباعیات حضرت حافظ  و ۳ بیت از مجموعه اشعار منظومه لیلی و مجنون نظامی گنجوی را که در این آلبوم ارائه شده، تقدیم می‌کنم:

رباعی حافظ:

امشب ز غمت میان خون خواهم خفت

وز بستر عافیت برون خواهم خفت

باور نکنی خیال خود را بفرست

تا در نگرد که بی تو چون خواهم خفت

ابیات لیلی و مجنون:

یا رب به خدایی خداییت

وآنگه به کمال کبریاییت

از عمر من آنچه هست بر جای

بستان و به عمر لیلی افزای

پرورده عشق شد سرشتم

بی عشق مباد سرنوشتم

حضرت جاوید عشق

سلام،

دوستداران شعر و ادب فارسی حتما عطار نیشابوری را می‌شناسند و از میان آثار او غزل‌های عارفانه و مثنوی‌های فاخری را سراغ دارند. از میان مجموعه اشعار این حکیم فرزانه، یکی هم اسرارنامه است که حاوی مضامین بسیار دلنوازیست و توصیه می‌کنم از فیض آن بهره‌مند شوید. همه این‌ها را گفتم تا مقدمه‌ای باشد بر معرفی شعر امروز: قسمتی از دیباچه اسرارنامه که در آلبوم راست پنجگاه توسط جناب شجریان در همان دستگاه راست پنجگاه به نیکویی اجرا شده است.  تار استاد محمدرضا لطفی و تمبک شادروان فرهنگ‌فر همنوازان این اثر فاخر اجرا شده در سال 1354 بوده‌اند.

دلا یک دم رها کن آب و گل را

صلای عشق درده اهل دل را

ز نور عشق، شمع جان بر افروز

رموز عشق از جانان بیاموز

حدیث عشق، ورد عاشقان ساز

دل و جان در هوای عاشقان باز

چو عود از عشق بر آتش همی سوز

چو شمعی می‌گری و خوش همی سوز

شراب عشق در جام خرد ریز

از آنجا جرعه‌ای بر جان خود ریز

چو عشق آمد خرد را میل درکش

به داغ عشق، خود را نیل درکش  **

خرد آب است و عشق، آتش به صورت

نسازد آب با آتش ضرورت **

خرد، گنجشک دام ناتمامی است

ولیکن عشق، سیمرغ نهانی است **

خرد، نقد سرای کائنات است

ولیکن عشق، اکسیر حیات است **

ز دل تا عشق راهی نیست دشوار

میان عشق و دل مویی است مقدار **

چو آید لشکر عشق از کمینگاه

نماند عقل را از هیچ سو راه **

دو عالم سایه خورشید عشق است

دو گیتی حضرت جاوید عشق است **

** این ابیات در آواز نیامده است.